Gözləntilər müəllimin şagirddən davranışı və fəaliyyətinin necə olması barədə ötürdüyü mesajdır.

Gözləntilər və onların mahiyyəti bəzən şagirdlərə aydın şəkildə izah edilmədikdə, müəllimlə şagird arasında anlaşılmazlıqlara səbəb ola bilir.

Hamıya hörmətlə yanaşın, məsuliyyətli olun, təhlükəsizliyə riayət edin gözləntilərə dair nümunələrdir.

Sinfin effektiv idarəedilməsinə təsir edən bir neçə faktor vardır: gözlənti, prosedur, qayda, sinifdaxili konfliktlərin həll edilməsi və s.

“Başqaları danışanda diqqətlə dinləyin və sözünüz olanda əlinizi qaldırın” – məsuliyyətli olun gözləntisinin izahıdır.

Aydın prosedur, yüksək gözlənti və qaydalar yaratmaq və şagirdlərinizə öyrətmək.

Yanlış davranışın nə ilə nəticələnəcəyini şagirdlərə aydın başa salmaq

Dərs ilinin ilk günündən qoyduğunuz prosedur, qayda və gözləntilərə həm özünüz, həm də şagirdlər tərəfindən tam riayət olunmasında israrlı olmaq.

Şagirdlərdə özünü-monitorinq və özünüidarəetmə qabiliyyətini aşılamaq.

İctimai qınaq uşağın idarə edilməsini asanlaşdırdığı üçün, şagirdlərin davranışını hamının gözü qarşısında müzakirə etmək.

Şagirdlər tam dərsə cəlb olunur.

Şagirdlər onlardan nə gözlənildiyini bilirlər və adətən, uğur qazanırlar.

Şagirdin potensial imkanları bəzən, maraq dairəsi həmişə nəzərə alınır.

Sinif mühiti şagirdyönümlü, eyni zamanda rahat və xoşagələndir.

Vaxt itkisi, çaşqınlıq və dərs pozuntusu demək olar ki, müşahidə olunmur.

fikirlərini və baxışlarını konstruktiv şəkildə ifadə etmək bacarığı

hörmətlə digərlərinin fikirlərini sorğu-sual etmək

digərləri ilə problem həll etmək

başqalarının davranışının ona necə təsir etdiyini mədəni şəkildə gizlətmək

öz davranışı və davranışının digərləri üzərindəki təsiri barədə refleksiya etmək

Yalnız müəllimin işarəsi olanda danışırıq.

Sakitcə müəllimi dinləyirlər.

Qarşı tərəfi diqqətlə dinləyirik.

Danışmaq istədikdə əlimizi qaldırırıq.

Danışanı diqqətlə dinləyir və baxışlarını ona yönəldirik.

Qələmləri yerə qoyurlar.

Müəllimə baxırlar.

Səbirlə müəllimin onlara yaxınlaşmasını gözləyirlər.

Bütün variantlar aiddir.

Sakitcə müəllimi dinləyirlər.

Müəllimdən kömək istəyəndə, şəhadət barmağını qaldırırlar.

Səbirlə müəllimin onların görməyini gözləyirlər.

Səbirlə müəllimin onlara yaxınlaşmasını gözləyirlər.

Müəllimə baxırlar.

Bütün variantlar aiddir.

şagirdlər tərəfindən ortaq dəyərlərin yaradılması

“Şagirdlər belə bir situasiyaya düşsəydilər, özlərini necə hiss edərdilər” adlı müzakirə

beyin həmləsi ilə mümkün həll yollarının tapılması

bir və ya neçə situasiyanın rollu oyunlarla oynanılması

problemin müəyyən edilməsi

Müəllim problemin (konfliktin) xülasəsini təqdim edir.

Hər iki tərəf (şagird) növbə ilə problemi öz tərəfindən şərh edir.

Konfliktli tərəflərin valideynlərini iclasa çağırırlar.

Konfliktdə olan 2 şagird oradan uzaqlaşaraq ikisi bir yerdə təklikdə bu məsələni necə həll edəcəklərini qərarlaşdırıb geri qayıdaraq sinfə məruzə edirlər.

Qrupdakı şagirdlərə imkan yaradılır ki, problemin həll yolu kimi öz təkliflərini bildirsinlər.

1ab; 2cd

1d; 2c

1ac; 2bd

1b; 2cd

1b; 2ca

Müəllim-şagird arasında olan pozitiv münasibət qarşılıqlı inam, hörmət və qarşılıqlı dəyər verməyə əsaslanan münasibətdir.

Pozitiv münasibəti yaratmağın birinci mərhələsi sadəcə şagirdləri sevmək və onları olduqları kimi qəbul etməkdir.

Pozitiv iş münasibətləri müəllimdən sərhədləri müəyyənləşdirməyi, şagirdlərin məktəbdəki rollarını aydın şəkildə tərtib etməyini tələb edir.

Şagirdlər bilməlidir ki, müəllimlərin onlarla mehriban, yoldaşcasına olan bu münasibəti müəllimin onların dostu olması deməkdir.

Şagirdlər bilməlidirlər ki, hansı davranışa icazə var və hansı davranış sərhədləri aşır.

1abd; 2c

1d; 2c

1ac; 2bd

1b; 2cd

1b; 2ca

1ab; 2d; 3c

1d; 2c; 3ab

1ac; 2b; 3d

1c; 2b; 3ad

1b; 2c; 3a

Qaydalara əməl edən şagirdlər mükafatlandırıla, yəni təriflənərkən müəllimlər birbaşa şagirdlərin davranışını deyil, onların şəxsiyyətinə diqqət çəkərək tərifləməlidirlər.

Qaydaların sayını 6-8 arası saxlamaq ən optimal seçimdir.

Sinif qaydaları tərtib edərkən cümlə quruluşlarına fikir vermək lazımdır. Təsdiq cümlələri qurmaq əvəzinə, “yox”, “olmaz” kimi sözlərdən istifadə daha yaxşı olar.

Həddindən artıq sayda qayda tərtib etmək həm sinfi həddən artıq çərçivəyə salacaq, həm də şagirdlər üçün onların yadda saxlanılmasını asanlaşdıracaqdır.

Sinifdə davranışla bağlı problemlərlə məşğul olarkən müəllimlər 2 cür yanaşma göstərə bilərlər: reaktiv və proaktiv.

Qaydalar şagirdləri yanlış davranışa görə cəzalandırmaq üçün tərtib edilir.

Qaydalar ümumi davranışla bağlı olduğu halda, prosedurlar tapşırıqların necə həyata keçirilməsini göstərir.

Təlimdə bərabər imkanlar yaratmağa kömək edir.

Qayda və prosedurları tədris ilinin əvvəlindən müəyyənləşdirmək lazımdır.

Bəzən neqativ davranışı görməzdən gəlmək normaldır.

Müəllim mənfi gücləndiricidən istifadə etmir.

Müəllim problem həll etmək üçün sinif iclası təşkil etmir.

Şagirdlərin diqqətini yönəltmək üçün proseduru yoxdur.

Müəllim “Hamıya hörmətlə yanaşın” gözləntisini qaydaya çevirməyib.

İlin əvvəlində müəllim lazımı gözləntiləri tərtib etməyib.

a, d, e

a, b, c

b, c, d

b, d, e

c, d, e

Müəllim məsələyə proaktiv yanaşmayıb.

Şagirdlər diqqətsizdilər.

Akademik ilin əvvəlində müəllim “Məsuliyyətli olun” gözləntisini qoymayıb.

Müəllim proseduru pozan şagirdləri cəzalandırmır.

Müəllim prosedurun nədən ibarət olduğunu öyrətməyib.

Konfiliktlərin yaranması zamanı xüsusi müəllim strategiyaları dedikdə yazılı şəkildə ortaq dəyərlərin yaradılması başa düşülür.

“Başqalarına hörmətlə yanaşın”, ”Nəzakətli və yardımsevər olun” kimi qaydalar ümumi qaydalara aiddir.

Sinifdə qayda pozuntuları olarsa, dərsin gedişinə mane olmadan bu pozuntuya reaksiya vermək olar.

Reaktiv yanaşma göstərən müəllimin baş verənlərlə bağlı əvvəlcədən hazırlanmış heç bir planı yoxdur.

Nəzakətli sözlərdən istifadə etmək “Hamıya hörmətlə yanaşın” gözləntisinə aiddir.