Pulun tarixçəsi
İbtidai icma quruluşunun son mərhələlərində, onun tədricən dağıldığı dövrdə ayrı-ayrı icmalar, tayfalar arasında məhsulun məhsula dəyişdirilməsi, yəni mübadilə edilməsi baş vermişdir. Bu o zaman mümkün olmuşdur ki, ayrı-ayrı icmalar öz tələbatından artıq qalan qida məhsullarını başqa icmalarda olan digər məhsullarla dəyişdirmək yolu ilə mübadiləyə daxil olmuşlar. Bu, icmalar, tayfalar arasında təsadüfi hallarda, ……. formalarda mübadilə münasibətləri idi. Məsələn, bir icmada hasil edilən ov əti o icma üzvlərinin tələbatından artıq qaldıqda, onlar bunu qəbilələrdə artıq olan meyvə və s. ərzaq malları ilə mübadilə edə bilmişlər. Əlbəttə, eyni əmək məhsulunu, məsələn, balığı balığa dəyişdirmək mənasızdır.
İlk pul maldarlıqla məşğul olan tayfalarda meydana gəlmişdir. Məhz buna görə də hesab edirlər ki, latın sözü olan “pekuniya” – pul, “pekus” – mal-qara sözündən yaranmışdır. Pul vasitəsi kimi həm də mal-qaradan istifadə olunurdu. Təsadüfi deyil ki, “kapital” sözü latın dilindəki “caput” sözündən götürülüb. Caput sözünün mənası isə “baş” deməkdir, çünki mal-qaranı başla sayardılar. Bu zaman pul kimi, əvvəlcə mis, tunc, qurğuşun və s. daha sonralar isə gümüş, xüsusən də qızıldan istifadə edilməyə başlanıldı. Digər metallardan fərqli olaraq qızıl, gümüş öz təbiətinə görə yekcinsdir və ♣ korroziyaya uğrayıb xarab olmur.
İlk kagız pullar Çində meydana gəldi. Çin hökuməti
dəmir pullar buraxdırırdı. İnsanlar onları tacirlərdə saxlayır, yerinə isə daha rahat olan yüngül qəbzlər alırdılar. XI əsrdə hökumət tacirlərə qəbz verməyi qadağan etdiyi və özü sikkələri əvəz edən qəbzlər, kağız pullar hazırladı.
Tədricən pulları metaldan: mis, tunc, gümüş, qızıldan hazırlamağa başladılar. İlk qızıl sikkələr 2500 il bundan əvvəl Lidiyada meydana gəldi. O dövrdə bu ölkəyə sonuncu Lidiya hökmdarı Krez adlı varlı bir padşah başçılıq edirdi. Ona görə də dillərdə Krez haqqında belə bir deyim qalıb: “Krez kimi varlıdır”.
Şərq slavyanları ərəblərlə ticarət edərkən pul vasitəsi kimi xəz dərilərdən istifadə edirdilər. Rusiyada rublun da öz tarixi var. Monqol tatarlarının yürüşləri zamanı gümüş külçələr pul vasitəsi kimi işlənir və “qrivna” adlanırdı. Bir qrivnaya 200 dələ dərisi verirdilər. Rahatlıq üçün qrivnanı tən ortadan böldülər və “rubit” sözündən rubl alındı.
Mətnin giriş hissəsində məlumat verilir: