Şah və çəkməçi
Şah Abbas dərviş paltarında şəhəri gəzərkən bir evdən çalıb-oynamaq səsi eşidib qapını döyür. Ev yiyəsi “dərviş”i qəbul edir, yemək-içmək verir, söhbətə başlayırlar. Şah Abbas kişinin şadlığının səbəbini soruşur. Ev yiyəsi cavabında deyir:
– Özüm çəkməçiyəm, gündə iki qran pul qazanıram, həmin pula düyü, ət, yağ alıb gətirirəm, arvad plov bişirir, axşam onu yeyirik və şadlanmağa, çalıb-oynamağa başlayırıq. Sabahın fikrini çəkmirik, çünki o iki qranı nə cür olsa, qazanıb gətirəcəyəm.
Kişinin sözləri Şah Abbasa xoş gəlir, lakin o, çəkməçini yoxlamaq üçün soruşur:
– Yaxşı, bəs əgər sabah Şah Abbas əmr edib çəkməçiliyi ləğv edərsə, onda necə dolanacaqsan?
Çəkməçi deyir:
– ........................................................................ . Mən iki qranımı harada olsa, qazanacağam.
Şah Abbas səhər car çəkdirir: “Mənim ölkəmdə çəkməçilik edən ağır cəzalanacaq”. Dərhal çəkməçi dükanları bağlanır.
Axşam Şah Abbas yenə dərviş paltarında çəkməçinin evinə gedir. Yaxınlaşdıqda yenə də çalıb-oynamaq səsi eşidir. Çəkməçidən bu gün pulu necə qazandığını soruşur. Kişi deyir:
– Şah Abbasın istəyir, mənə man olsun. Amma mən su paylayıb iki qranımı qazandım.
Sabahısı gün Şah Abbas su paylamağı da qadağan edir, lakin yenə də axşam kişinin öz vaxtını kef və şadlıqla keçirdiyini görür.
Şah sabahısı gün əmr edir ki, onu götürüb türbənin qapısı ağzında bütün günü keşikçi qoysunlar. Əmr dərhal yerinə yetirilir1. Həmin günün axşamı Şah Abbas yenə ⁕dərviş paltarı geyib çəkməçinin evində eyni şadyanalığın şahidi olur.
“Dərviş” bugünkü kef məclisini hansı pulla təşkil etdiyini2 kişidən soruşur. O, cavab verir ki, I Şah Abbas türbəsində gözətçi olanda belinə bağladığı xəncəri qınından çıxarıb girov qoymuş, onu taxta xəncərlə əvəzləmişdir. Padşahdan maaşını alanda xəncəri geri götürəcəkdir.
Səhər Şah Abbas çəkməçini pərt etmək məqsədilə məclis qurur, dustaqxanadan öldürülməli bir adamı gətirtdirir. Gözətçi olan çəkməçiyə məhbusun boynunu vurmasını əmr edir3. Kişi vəziyyətin ağır olduğunu başa düşür, lakin özünü itirməyərək əllərini göyə qaldıraraq deyir:
– Ulu Tanrım əgər bu məhbus günahkardırsa, mənim xəncərim onu tən yarı bölsün, əgər onun günahı yoxdursa, xəncərim qınından çıxarkən dönüb taxta olsun!
O bu sözləri deyib xəncərini çıxarır və hamı onun taxtadan olduğunu görüb təəccüb edir.
Təkcə Şah Abbas kişinin hiyləsini başa düşüb gülür, onun hərəkəti şahın xoşuna gəlir4, çəkməçiyə çoxlu var-dövlət bağışlayıb deyir:
– Mən sənin kefini pozmaqdan ötrü nə qədər tədbir gördümsə də, bir nəticə vermədi. Həqiqətən, xoşbəxt olan adam üçün xoşbəxtlik, dərd çəkən üçün isə dərd əskik olmaz. Get, şadlıqla yaşa!